From Isolation to Coherence:

De geschilderde kamer in Huis de Dieu te Alkmaar

Een uitzonderlijk goed gedocumenteerd ensemble van zeldzame kwaliteit.

In 1744 liet de schatrijke Carel de Dieu (1708-1789) samen met zijn vrouw Brigitta de la Croix (1711-1771) een imposant woonhuis bouwen aan de Langestraat in Alkmaar. Kosten nog moeite werden gespaard. Zowel voor het exterieur als voor het interieur werden naast lokale ambachtslieden, de beste vakmensen uit Amsterdam en daarbuiten aangetrokken.
In de rechter voorkamer is het interieur uit de bouwtijd uitzonderlijk gaaf gebleven. De wanden zijn van lambrisering tot plafond bekleed met op doek geschilderde behangsels, waarvan de landschapsvoorstelling doorloopt over de hoeken. Ook is er een op doek geschilderd plafond met een wolkenhemel met goden. Zeer uitzonderlijk van kwaliteit is ook het stucwerk rondom deze plafondschildering (vervaardigd door Hermanus van Gorkum), evenals de rijk gedecoreerde en vaardig gebeeldhouwde schouwpartij (door Asmus Frauen (1706/07-1779)), en de gesneden wandblakers in de hoeken van het vertrek (in 1744 geleverd door Dirk Langeraat in Amsterdam).

Een opvallend element in de geschilderde landschapsbehangsels zijn de levensgrote knielende herder en herderin. De prominente plaatsing van deze figuren maakt het zeer waarschijnlijkheid dat het echtpaar De Dieu zich hier heeft afgebeeld in de gedaante van een herderspaar. De schilder die de behangsels vervaardigde heeft de compositie van de figuren overgenomen van een prent die Jacob Neefs (1610-1660) maakte naar een ontwerp van de beroemde Vlaamse schilder Jacob Jordaens (1593-1678).

De geschilderde kamer in huis de Dieu is niet alleen vanwege zijn kwaliteit zeldzaam, maar ook omdat de bouwgeschiedenis van dit pand uitzonderlijk goed gedocumenteerd is. In het huisarchief van de familie De Dieu, dat wordt bewaard in het Regionaal Archief te Alkmaar, bevinden zich gedetailleerde bouwbestekken van het pand en rekeningen voor de gebruikte materialen en gewerkte manuren. Ook worden de meeste kunstenaars en ambachtslieden met naam genoemd. Deze stukken maken het mogelijk de totstandkoming van deze geschilderde kamer tot in detail te reconstrueren. Daarbij wordt dit archiefonderzoek gecombineerd met een uitgebreid materiaaltechnisch onderzoek naar de gebruikte materialen en vervaardigingswijze van de diverse decoraties. Samen met onderzoek naar de opdrachtgever en de iconografie van de decoraties biedt dit een uniek tijdsbeeld van het ontstaansproces en de functie van een van de meest spectaculaire achttiende-eeuwse geschilderde kamers in Nederland.

Samenwerking
Het archief- en kunsthistorisch onderzoek naar de geschilderde kamer in Huis de Dieu wordt in het kader van het project From Isolation to Coherence uitgevoerd door kunst- en interieurhistoricus dr. Richard Harmanni. Het materiaaltechnisch onderzoek wordt binnen dit project mede uitgevoerd door Hinke Sigmond, stagiair in het kader van de opleiding Conservering en restauratie van cultureel erfgoed van de Universiteit van Amsterdam met als specialisatie historische binnenruimtes.

Publicaties
Een publicatie van Ige Verslype en Richard Harmanni over dit onderzoek is in voorbereiding.

Een publicatie over de rijke afwerking van de schouwpartij met talloze verschillende bladmetalen wordt voorbereid door Hinke Sigmond, Ige Verslype, Ineke Joosten, Arie Pappot en Margriet van Eikema Hommes.

Het onderzoek naar Huis de Dieu zal worden gepubliceerd in het proefschrift van Ige Verslype (promotiedatum 2018).