From Isolation to Coherence:

Allegorische voorstellingen van Theodoor van Thulden in het stadhuis van ’s-Hertogenbosch

Politieke ambities op de grens van de Republiek.

In het midden van de zeventiende eeuw vervaardigde de Bossche schilder Theodoor van Thulden (1609-1669) tenminste drie schilderijen voor het stadhuis van ’s-Hertogenbosch (Markt nr. 1). Eenheid en Gerechtigheid (1646) bevindt zich in de indrukwekkende Raadzaal waar het is gevat in een vergulde lijst van een schoorsteenmantel uit 1672. Twee andere allegorische voorstellingen bevinden zich in de huidige Burgermeesterskamer: Het recht op hoger beroep van de vier kwartieren der Meierij bij de schepenbank van ’s-Hertogenbosch (1647) en Het verzoek van de Brabantse steden om toetreding tot de Staten Generaal (1650). Deze pendanten zijn opgenomen in een fraaie vroeg acchtiende-eeuwse betimmering. Naast deze twee schilderijen zijn in de Burgemeesterskamer nog twee doeken te vinden die traditioneel met Theodoor van Thulden in verband worden gebracht: de ongesigneerde en ongedateerde Twee Leeuwen en Wildeman. Van beide werken is echter onduidelijk of de meester deze heeft vervaardigd.

Onderzoek naar de originele omvang en betekenis van de opdracht aan Van Thulden wordt niet alleen bemoeilijkt door deze toeschrijvingsproblematiek maar ook door de vele bouwkundige veranderingen die in de loop der tijd in het stadhuis hebben plaatsgevonden. Toen Van Thulden zijn opdracht ontving van het Bossche stadsbestuur bestond het gebouw nog uit drie verschillende middeleeuwse huizen. In 1670 werd dit complex ingrijpend gerenoveerd waarbij deze drie panden werden gelijkgetrokken, een gezamenlijke voorgevel kregen en ruimtes met nieuwe functies werden gecrëeerd. De context waarvoor Van Thuldens schilderijen oorspronkelijk waren bedoeld, ging hiermee dus al vroeg verloren.

In het huidige project wordt door middel van een combinatie van materiaal-technisch, bouwhistorisch, archief en (kunst)historisch onderzoek onderzocht voor welke vertrekken de schilderijen bij aanvang waren bestemd, op welke wijze zij daar hingen en welke andere decoraties aanwezig waren. Dit vertelt ons over de functie die Van Thuldens schilderingen vervulden en welke samenhang er bestond tussen zijn schilderingen onderling en de overige decoraties. Daarbij worden ook nieuwe toeschrijvingen gedaan bij de Wildeman en de Twee leeuwen.

Daarnaast wordt uitvoerig onderzoek verricht naar de iconografie van Van Thuldens schilderijen die, zo kon reeds worden aangetoond, direct verband houdt met de politieke en historische context van Staats-Brabant in de tumultueuze jaren net voor en net na de Vrede van Münster (1648). De schilderijen blijken op een unieke manier de ambities en standpunten van deze belangrijke grensstad uit te dragen. Zij werpen hiermee verrassend licht op het proces van staatsvorming in de Republiek en de manier waarop hierbij kunstopdrachten voor representatieve gebouwen tot stand kwamen.

Samenwerking
Het onderzoek naar de iconografie en context van de schilderingen wordt verricht door promovenda Suzanne van de Meerendonk (University of California, Santa Barbara), samen met Margriet van Eikema Hommes die tevens het materiaaltechnische onderzoek naar de doeken uitvoerde. Het onderzoek vindt plaats samen met Ad van Drunen, onder wiens leiding in 2005 de afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten (BAM) van ’s-Hertogenbosch bouwhistorisch onderzoek uitvoerde in het stadhuis. Ook wordt samengewerkt met historica Ester Vink die in 2005 uitvoerig archiefonderzoek heeft verricht naar het gebouw en het interieur.

Publicaties
S. van de Meerendonk, M. van Eikema Hommes, E. Vink, A. van Drunen, ‘Striving for unity: the significance and original context of political allegories by Theodoor van Thulden for the ’s-Hertogenbosch town hall’, in: Early Modern Low Countries (geaccepteerd) nr. 2 2017.