From Isolation to Coherence:

Geschilderde kamer van Andries Warmoes in het Hofkeshuis, Almelo

Een intacte achttiende-eeuwse geschilderde kamer met grisailleschilderingen die ernstig wordt bedreigd.

Een indrukwekkende geschilderde kamer uit de late achttiende eeuw bevindt zich in het Hofkeshuis in Almelo. Het vertrek bevat een wandvullend geschilderd imitatiereliëf door de decoratieschilder Andries Warmoes (gesigneerd in 1778). Ook het oorspronkelijke stucplafond en de gestucte schouwboezen zijn nog in de kamer aanwezig evenals de originele lambrisering, deur, luiken en schoorsteenmantel. Het houtwerk en het stucwerk zijn vandaag de dag evenwel volledig overschilderd en de schoorsteenmantel en een deel van de lambrisering zijn door een moderne betimmering aan het oog onttrokken.

De schildering van Warmoes stelt de intocht voor van de Romeinse consul Quintus Fabius Maximus en is een nauwgezette, maar sterk vergrote kopie van het slechts enkele decimeters hoge marmerreliëf dat Artus Quellinus omstreeks 1656 beitelde op de rand van de schouw in de burgemeesterskamer van het pas voltooide Amsterdamse stadhuis. Warmoes schilderde zijn intocht in opdracht van de doopsgezinde lakenfabrikant Egbert Hofkes (1738-1822). De militaire iconografie van de schildering is voortgezet in de andere decoraties: boven de deur prijkt een schildering met een Romeinse generaal terwijl de schoorsteenboezem van een gestucte wapentrofee is voorzien. Het stucplafond heeft in de hoeken palm-, eiken- en lauriertakken: symbolen voor de militaire triomf.

Deze grisailleschilderingen nemen in ons nationale cultuurbe¬zit qua iconografie, stijl en cultuurhistorische context een unieke plaats in. Ook hun materiële staat en eigenschappen zijn uitzonderlijk. De doe¬ken zijn onbedoekt en nooit van hun plek verwijderd. De oorspronkelijke opspanning, met nagels op aan de muur bevestigde tengels, is zodoende nog intact. De schilderingen worden door scheuren en verfverlies ernstig bedreigd: restauratie is daarom dringend noodzakelijk.

Door middel van materiaaltechnisch en kleurhistorisch onderzoek wordt inzicht verkregen in de oorspron¬kelijke verschijning van deze geschilderde kamer en haar huidige conditie. Deze kennis draagt bij tot een verantwoorde restauratie en een verant¬woord beheer van dit vertrek in de toekomst.
Ook wordt diepgaand studie gemaakt van de uitzonderlijke militaire iconografie van de decoraties. Extra opmerkelijk hierbij is dat de opdrachtgever doopsgezind was terwijl dit geloof juist het principe van weerloosheid huldigde. Uit het onderzoek blijkt dat Hofkes met de gekozen decoraties een uiterst origineel commentaar gaf op de toenmalige roerige politieke omstandigheden.

Samenwerking
Het onderzoek naar het Hofkeshuis wordt uitgevoerd in samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven, Bureau voor kleuronderzoek & restauratie, Restauratie & Onderzoek Historische Interieurs & Exterieurs, Restauratieatelier Enkzicht en Restauratieatelier Stangier.

Publicaties
M. van Eikema Hommes, P. Bakker, ‘A Triumph With No Battle: The Significance of a Painted Wall Hanging (1778) in the Hofkeshuis in Almelo. With an appendix on the life and works of Andries Warmoes (1748-1793)’, in: Oud Holland 2016 nrs. 2/3.

Bakker and M. van Eikema Hommes, “The Coarse Painter and His Position in Seventeenth- and Eighteenth-Century Dutch Decorative Painting” in: H. Evans and K. Muir (eds.), Technology & practice: studying 18th-century paintings & p art on Paper. (Postprints of the conference Centre for Art Technological Studies and Conservation (CATS), Copenhagen, 2-3 juni 2014, Copenhagen 2015, pp. 70-81.

M. van Eikema Hommes en P. Bakker, “Romeinse zegetocht in Almelo bedreigd”, in: Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2014 nr. 2, pp. 26-28.

M. van Eikema Hommes, K. Keune, P. Bakker, I. Verslype, “The Triumphant procession (1778) of Andries Warmoes in the Hofkeshuis”, in: A. Wallert (ed.), Painting Techniques, postprints of the conference, Amsterdam, Rijksmuseum September 2014 (publication date 2016).